شهر رشت، مرکز استان گیلان، با تاریخچه‌ای غنی و فرهنگی پویا، همواره به‌عنوان یکی از مراکز مهم تجاری و بازرگانی شمال ایران شناخته شده است. بازارهای قدیمی این شهر نه‌تنها مکانی برای دادوستد کالاها بوده‌اند، بلکه به‌عنوان قلب تپنده اقتصادی و اجتماعی منطقه، نقش بسزایی در توسعه و رونق رشت ایفا کرده‌اند.
بازار بزرگ رشت، واقع در مرکز شهر، با وسعتی بالغ بر ۲۴ هکتار، یکی از بزرگ‌ترین بازارهای روباز ایران محسوب می‌شود. این بازار شامل ۱۴ کاروانسرا است که توسط راسته‌های مختلف به هم متصل شده‌اند. ساختار کنونی بازار به دوره صفویه بازمی‌گردد و در دوره‌های قاجاریه و پهلوی توسعه و تکامل یافته است. این بازار در طول تاریخ خود، حوادث متعددی مانند آتش‌سوزی‌ها و غارت‌ها را تجربه کرده، اما همواره به‌عنوان مرکز اصلی تجارت و بازرگانی منطقه باقی مانده است.
بازار سنتی رشت از بخش‌های متعددی تشکیل شده است که هر یک نقش ویژه‌ای در ساختار کلی بازار ایفا می‌کنند:
میدان بزرگ و میدان کوچک: این دو میدان اصلی، هسته مرکزی بازار را تشکیل می‌دهند و محل تجمع فروشندگان و خریداران هستند.
چهارسوق‌ها: محل تلاقی چند راسته که به‌عنوان مراکز تجاری و تبادل کالا شناخته می‌شوند.
کاروانسراها: محل استقرار تاجران و ذخیره کالاها که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاروانسراهای طاقی بزرگ، طاقی کوچک، سعادت، محتشم، چینی‌چیان و ملک اشاره کرد.
راسته‌ها: هر راسته به صنف خاصی اختصاص دارد؛ مانند راسته زرگران، مسگران، بزازان و غیره.
معماری بازار رشت ترکیبی از سبک‌های بومی و تأثیرات معماری دوره‌های مختلف تاریخی است. برخلاف بسیاری از بازارهای سنتی ایران، بازار رشت سرپوشیده نیست و این ویژگی به دلیل اقلیم مرطوب و پرباران منطقه است. کاروانسراها با حیاط‌های مرکزی و حجره‌های پیرامونی ساخته شده‌اند و طاقی‌های بلند و قوس‌دار از ویژگی‌های بارز معماری آن‌هاست. این ساختارها در دوره قاجاریه و اوایل پهلوی به‌عنوان کانون‌های بازرگانی ساخته شده‌اند.
بازارهای قدیمی رشت علاوه بر نقش اقتصادی، همواره به‌عنوان مراکز اجتماعی و فرهنگی نیز مطرح بوده‌اند. این بازارها محلی برای تبادل فرهنگی، آشنایی با آداب و رسوم محلی و تجربه زندگی روزمره مردم منطقه هستند. همچنین، وجود مساجد و بقاع متبرکه در نزدیکی بازار، نشان‌دهنده پیوند عمیق مذهبی و فرهنگی در این منطقه است.
نتیجه‌گیری
بازارهای قدیمی رشت با تاریخچه‌ای پربار و ساختاری منحصربه‌فرد، نه‌تنها به‌عنوان مراکز تجاری، بلکه به‌عنوان نمادی از فرهنگ و هویت مردم این منطقه شناخته می‌شوند. حفظ و احیای این بازارها می‌تواند به توسعه گردشگری و آشنایی بیشتر مردم با تاریخ و فرهنگ گیلان کمک شایانی کند.
