قلعه لیسار یکی از آثار باستانی و تاریخی شهرستان تالش است که به دوره سلجوقیان تعلق دارد. این قلعه که در روستای لیسار واقع شده است، با شکوه و عظمت خود به عنوان یک نماد تاریخی از گذشته‌های دور، همچنان در دل کوه‌های تالش قرار دارد و یادگاری از معماری و فرهنگ آن زمان است.
قلعه لیسار در شهرستان تالش، استان گیلان، و در روستای لیسار قرار دارد. این قلعه در ارتفاعات تالش و در دامنه کوه‌های این منطقه قرار گرفته است. موقعیت جغرافیایی قلعه به گونه‌ای است که به ساکنان آن امکان دید و نظارت بر مناطق اطراف را می‌داد و باعث می‌شد که از بسیاری از حملات احتمالی در امان باشند. همچنین، نزدیکی قلعه به منابع آبی و استفاده از آب به عنوان یکی از عناصر اساسی در طراحی آن، نشان‌دهنده توجه ویژه به تأمین آب شرب در آن دوران است.
قلعه لیسار به دوره سلجوقیان بازمی‌گردد و با شماره ثبت ۸۷۸۰ در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این قلعه به عنوان یک بنای تاریخی با ویژگی‌های منحصر به فرد خود، توجه بسیاری از باستان‌شناسان و گردشگران را به خود جلب کرده است. اهمیت این قلعه از نظر تاریخی و فرهنگی باعث شده که همچنان به عنوان یک جاذبه گردشگری معتبر شناخته شود.
قلعه لیسار از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش نخست که بخش خارجی قلعه است، محوطه‌ای وسیع را در بر می‌گرفته که با دیواری ضخیم از زمین‌های اطراف جدا شده بود. این دیوار که از سنگ رودخانه‌ای قرمز و یکدست ساخته شده بود، امروزه تنها به صورت توده‌های سنگی پراکنده در گوشه و کنار محوطه به جا مانده است. بخش داخلی قلعه که بر روی صخره‌ای سنگی قرار دارد، دومین قسمت آن را تشکیل می‌دهد و هنوز هم بقایای آن قابل مشاهده است. این بخش از قلعه دارای معماری خاصی است که به ساکنان آن امکان نظارت بر مناطق اطراف را می‌داد.
در بالای تپه‌ای که قلعه بر روی آن قرار دارد، ارگ قلعه جای گرفته است. امروزه تنها دیوارهای ارگ باقی‌مانده و دیگر ساختارهای آن از بین رفته‌اند. این ارگ در چندین طبقه ساخته شده بود و طبقات پایین‌تر آن به دلیل ریزش طبقات بالاتر پر شده‌اند. ارگ قلعه به عنوان محلی برای سکونت فرماندهان و نگهبانان قلعه عمل می‌کرد و از آنجا می‌توانستند کلیه تحرکات و حملات احتمالی را زیر نظر بگیرند.
یکی از ویژگی‌های جالب و کاربردی قلعه لیسار، آب انبار آن است که خارج از ارگ و داخل بارویی اصلی قرار دارد. این آب انبار در شمال شرقی قلعه ساخته شده است و طول آن حدود پنج متر، عرض آن سه متر و ارتفاع آن چهار متر است. آب انبارهای قلعه‌های تاریخی معمولاً برای ذخیره‌سازی آب باران یا آب چشمه‌ها در فصول خشک و کم‌آب مورد استفاده قرار می‌گرفتند و این عنصر در قلعه لیسار نیز به‌طور ویژه مورد توجه بوده است.
در مورد نام قلعه لیسار، نظریه‌های مختلفی وجود دارد. برخی بر این باورند که نام این قلعه از واژه «صلصال» گرفته شده است که در لغت به معنای گل خشکیده‌ای است که برای کوزه‌گری و سفالگری آماده شده است. این نام به دلیل طبیعت خاص خاک‌های رسوبی و رنگ‌های متفاوت خاک‌های این منطقه، از جمله خاک‌های قرمز و زرد که حاصل فرسایش دامنه‌های کوهستانی تالش هستند، بر این قلعه گذاشته شده است.
اما نظریه دیگری نیز وجود دارد که نام اصلی قلعه را «سلسال» می‌داند. «سلسال» در لغت به معنای آب خنک و خوشگوار است. این نظریه به اهمیت آب در قلعه و استفاده از سیستم‌های خاص برای تأمین آب در قلعه اشاره دارد. برخی معتقدند که آب از طریق سوله‌های سفالی (تنبوشه‌ها) از ییلاق سوباتان به قلعه منتقل می‌شد و به آب انبار قلعه می‌رسید.
قلعه لیسار با معماری خاص، موقعیت جغرافیایی بی‌نظیر و تاریخچه غنی خود، یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری در استان گیلان به شمار می‌آید. این قلعه که به عنوان یک اثر ملی ثبت شده، نه تنها برای علاقمندان به تاریخ و باستان‌شناسی جذاب است، بلکه برای افرادی که به دنبال تجربه‌ای متفاوت در دل طبیعت هستند نیز مکانی مناسب به شمار می‌آید.
بازدید از قلعه لیسار به‌ویژه در فصولی مانند بهار و تابستان، تجربه‌ای دلنشین از ارتباط با تاریخ و طبیعت فراهم می‌آورد و به گردشگران این امکان را می‌دهد تا از زیبایی‌های منحصر به فرد این منطقه لذت ببرند.
