بنایی کهن در دل کمربند سبز ایران
در میان طبیعت سرسبز گیلان، اسپی‌مزگت یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران، همچنان استوار باقی مانده است. این مسجد تاریخی که در روستای کیشه خاله و در حاشیه رودخانه دیناچال قرار گرفته، گذشته‌ای پر رمز و راز را در خود جای داده است. موقعیت آن در نزدیکی جاده تالش-بندر انزلی، این مکان را به یکی از جاذبه‌های مذهبی و تاریخی استان گیلان تبدیل کرده است.
مسجد اسپی‌مزگت که به مسجد عبداللهی نیز شهرت دارد، بر اساس باورهای محلی، توسط عبدالله بن عمر بنا شده است. وجود کتیبه‌های کوفی و کشف سفال‌های تاریخی، قدمت این بنا را به دوران ایلخانیان و حتی پیش‌تر، به دوره سلجوقیان بازمی‌گرداند. برخی پژوهشگران، پیشینه آن را به دوران ساسانیان نسبت می‌دهند.
گفته می‌شود که این بنا در ابتدا آتشکده‌ای زرتشتی بوده که با ورود اسلام، در قرن سوم هجری، به مسجد تبدیل شده است. این تغییر کاربری بدون تخریب انجام شده که نشان از اهمیت این مکان در هر دو دوره تاریخی دارد. امروزه این مسجد، تلفیقی از معماری قبل و بعد از اسلام را به نمایش می‌گذارد.
معماری منحصر به فرد اسپی مزگت، ویژگی‌های خاصی دارد:
رواق‌های چهارگوش داخلی که نشان می‌دهد در گذشته محلی برای نگهداری آتش مقدس بوده است.
کتیبه‌ای کوفی بر دیوار مسجد که آیه‌ای از سوره توبه را نمایش می‌دهد.
مصالح اصلی بنا شامل آجر و سفال است و سقف آن با طاق‌های طولی و کوره‌پوش‌ها مسقف شده است.
عدم وجود محراب که نشان می‌دهد ساختار اصلی بنا بدون تغییر به مسجد تبدیل شده است.
با وجود نزدیکی اسپی مزگت به مناطق گردشگری مشهوری همچون ساحل گیسوم، این بنای ارزشمند کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که جاده منتهی به این مسجد آسفالت شده، اما نبود تابلوهای راهنما باعث شده بسیاری از مسافران از وجود آن بی‌اطلاع باشند.
اگر تاکنون این مسجد تاریخی را از نزدیک ندیده‌اید، پیشنهاد می‌کنیم در سفر بعدی خود به استان گیلان، بازدید از اسپی‌مزگت را از دست ندهید. این نیایشگاه کهن، شاهدی زنده بر تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین است که همچنان در دل طبیعت سبز گیلان پابرجاست.
