در منطقه گوراب زرمیخ، نزدیک رودخانه تنیان، سه پل خشتی قدیمی وجود دارند که یادگاری از روزگار گذشتهاند. این پلها به نوعی بخشی از راه قدیمی شاه عباسی هستند که از زمان صفویها برای تسهیل تجارت ابریشم ساخته شد. در حالی که این پلها سالهاست به فراموشی سپرده شدهاند و وضعیت نابسامانی دارند، هنوز بقایای آنها، به ویژه طاقها و ستونهای فرو ریختهشان، بر حاشیه رودخانه به چشم میخورند.
یکی از این پلها، که حالا به جز بقایایش چیزی از آن باقی نمانده، در مکانی قرار دارد که در گذشته پل خشتی بزرگی از دوره صفویه وجود داشته است. این پل جدیدتر که به صورت آهنی ساخته شده، جای پل قدیمی را گرفته، اما اگر از روی آن عبور کنید، میتوانید بقایای پل خشتی قدیم را از بالا ببینید. جالب اینجاست که با عبور از پل آهنی، محل اتصال دو رودخانه تنیان و سیاه رود را میبینید که با گذشت زمان و تغییرات طبیعی، آبهایشان طاقهای پل قدیمی را از جا کنده و به زیر آب انداختهاند.
در این روزها که درختان کنار رودخانه برگ و باری ندارند، میتوان به راحتی بقایای این پلها را مشاهده کرد. همینطور از ارتفاع میتوان دو جوان از اهالی طاهر گوراب را دید که بر روی این بقایا ایستاده و به ماهیگیری مشغول هستند. این پلها با وجود سالها فرسایش و سیلابهای شدید، هنوز در برخی جاها سرسختانه باقی ماندهاند. آبهای جاری که از زیر طاقها میگذرند، به سختی میتوانند این سازههای کهنه را از بین ببرند.
در مسیر جادهای که از روی پل آهنی عبور میکند، قصد داشتم به دنبال پل خشتی یک دهنهای که در دو راهی طاهر گوراب و گوراب زرمیخ قرار داشت، بگردم. اما متاسفانه اثری از آن باقی نمانده بود. همینطور در نزدیکی روستای «پُردسر»، که نامش گواهی از وجود پلهای خشتی قدیمی است، تنها بقایای پلهای فروریخته دیده میشود. در امتداد رودخانه تنیان، بقایای پل دیگری نیز در حاشیه آن قابل مشاهده است. این پل نسبت به سایرین سالمتر باقی مانده است. یکی از طاقها و دهنههای آن هنوز درست و سالم است، اگرچه جریان کم آب رودخانه باعث شده که رسوبات زیادی در زیر آن جمع شود و عملاً جریان آب در زیر طاقها کاهش پیدا کرده باشد.
در کنار این بقایای پلها، طبیعت و سکوت منطقه به شکلی آرامشبخش و در عین حال غمانگیز به نظر میرسد. این جادهها زمانی محل عبور کاروانهای تجاری بودند که از مرکز گیلان به سمت غرب آن، آستارا و اردبیل میرفتند. جادهای که بعدها در دوران جنگ جهانی نیز شاهد نبردهای زیادی بین مبارزان جنگل و نیروهای قزاق بود. اما اکنون با احداث بزرگراههای جدید، این مسیرها تقریباً فراموش شدهاند.
این بقایای پلهای خشتی در واقع بخشی از مسیر تاریخی معروف به «راه شاه عباسی» هستند. این راه، که در زمان شاه عباس اول صفوی برای رونق تجارت ابریشم ساخته شد، از اردبیل شروع میشد و از طریق شهرهای گیلان به ساری میرسید. مصالحی مانند سنگ، آجر، آهک و ساروج در ساخت این پلها استفاده شده و بسیاری از آنها در دوره قاجار نیز مرمت شدهاند.
در دهه 40 خورشیدی، دکتر منوچهر ستوده که مأمور شناسایی بناهای تاریخی حاشیه دریای کاسپین بود، این پلها را بررسی کرده و تصاویری از آنها منتشر کرده است. طبق گزارش ستوده، پلهای موجود در منطقه طاهر گوراب و گوراب زرمیخ از پلهای آجری بزرگ بودند که حتی در دوران جنگهای شدید جنگل نیز نقش مهمی ایفا میکردند.
اما حالا، آنچه از این پلها باقی مانده، تنها بقایای سرد و خاموشی است که از گذشتهای پرشکوه سخن میگویند. این پلها، که روزگاری شاهد عبور کاروانهای تجاری و مبارزات تاریخی بودهاند، اکنون در برابر سیلابها و گذر زمان تسلیم شدهاند. اما همچنان نشاندهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی منطقه گیلان هستند و به نوعی هویت این دیار را در دل خود دارند